Tham vấn y khoa: Bác sĩ Đặng Thị Thu Thủy
Việc phát hiện dấu hiệu sữa bột bị hư là việc cực kỳ quan trọng giúp phụ huynh bảo vệ sức khỏe của trẻ nhỏ. Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có hệ tiêu hóa nhạy cảm, dễ bị ảnh hưởng nếu uống phải sữa bột đã biến chất, dẫn đến rối loạn tiêu hóa, suy giảm miễn dịch thậm chí ngộ độc. Tuy nhiên, không phải phụ huynh nào cũng biết cách nhận biết sữa bột bị hỏng và nguyên nhân khiến sữa bị hư. Do vậy, bài viết dưới đây của Kabrita sẽ phân tích chi tiết 6 dấu hiệu thường gặp, cách kiểm tra nhanh, cũng như hướng dẫn bảo quản đúng cách để đảm bảo sữa luôn an toàn cho bé.
6 Dấu hiệu sữa bột bị hư và cách nhận biết
Nhận biết sữa bột hư đòi hỏi quan sát cả màu sắc, mùi vị, kết cấu lẫn phản ứng khi pha. Dưới đây là những dấu hiệu phổ biến nhất được các chuyên gia dinh dưỡng khuyến nghị phụ huynh lưu ý:
Sữa bột bị vón cục
Sữa bột đạt chuẩn thường có kết cấu tơi mịn, dễ tan hoàn toàn trong nước ấm. Khi sữa xuất hiện tình trạng vón cục thành từng khối to, bám dính vào thành hộp hoặc tan không đều khi pha, đó là dấu hiệu của việc sữa hút ẩm hoặc đã bị hỏng. Nguyên nhân thường đến từ việc phụ huynh không đậy kín nắp, để hộp sữa ở nơi ẩm thấp hoặc quá hạn sử dụng. Nếu trẻ uống phải loại sữa này, vi khuẩn phát triển trong môi trường ẩm sẽ dễ dàng gây ra tiêu chảy, đau bụng, đầy hơi hoặc rối loạn tiêu hóa kéo dài.
Sữa bột có mùi hôi khó chịu
Mùi thơm nhẹ đặc trưng là dấu hiệu của sữa bột còn tươi mới. Khi mở hộp mà nhận thấy mùi khét, tanh, hoặc mùi lạ tương tự mùi bột bắp chín, đó là biểu hiện cho thấy thành phần dinh dưỡng, đặc biệt là chất béo, đã bị oxy hóa hoặc nhiễm khuẩn. Tình trạng này thường xuất hiện khi sữa để lâu ngoài môi trường nóng ẩm hoặc bị hở nắp. Cho dù sự thay đổi mùi chỉ nhẹ, phụ huynh vẫn nên ngừng sử dụng để tránh nguy cơ trẻ bị dị ứng hoặc ngộ độc tiềm ẩn.
Sữa bột bị đổi màu
Màu sắc chuẩn của sữa bột thường là trắng kem hoặc trắng ngà nhẹ. Nếu mẹ quan sát thấy màu sắc chuyển sang vàng đậm, xám hoặc xuất hiện các vệt ố lạ, khả năng cao là sữa đã bị biến chất do oxy hóa chất béo hoặc nhiễm nấm mốc. Một mẹo hữu ích là chụp ảnh màu sữa ngay khi mở hộp mới để tiện so sánh trong quá trình sử dụng. Khi nhận thấy sự thay đổi màu sắc rõ rệt, cha mẹ tốt nhất dừng sử dụng ngay vì nguy cơ mất dinh dưỡng và gây hại cho sức khỏe là rất lớn.
Sữa có vị lạ
Khi thử sữa và cảm nhận vị chua, đắng hoặc có hậu vị khó chịu thay vì vị ngọt thanh tự nhiên, đó là dấu hiệu cảnh báo sữa đã hư. Nguyên nhân thường do sữa bị lên men hoặc bị nhiễm khuẩn trong quá trình bảo quản. Nếu trẻ uống phải, cơ thể có thể phản ứng bằng cách nôn trớ, tiêu chảy hoặc mất cảm giác ngon miệng, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng hấp thu dinh dưỡng của trẻ.
Nhận biết sữa bột bị hư bằng lò vi sóng
Một cách kiểm tra chất lượng sữa bột tiện lợi là sử dụng lò vi sóng. Cha mẹ có thể cho một lượng nhỏ sữa đã pha vào cốc và hâm nóng trong lò vi sóng khoảng 30 đến 60 giây. Sau đó, khuấy đều và quan sát: nếu sữa bị tách lớp, nổi cặn hoặc xuất hiện mùi khét, đó là dấu hiệu sữa đã biến chất. Mặc dù đây không phải là phương pháp khoa học tuyệt đối, nhưng cũng khá hữu ích trong trường hợp cần kiểm tra nhanh tại nhà.
Nhận biết sữa bột bị hư bằng baking soda
Baking soda cũng có thể được dùng để nhận biết sữa bột bị hỏng. Mẹ cho khoảng một thìa baking soda lên đĩa, sau đó nhỏ vài giọt sữa đã pha lên trên và quan sát hiện tượng. Nếu xuất hiện bong bóng sủi bọt hoặc có mùi khó chịu, điều này cho thấy thành phần trong sữa đã thay đổi và không còn an toàn để uống. Nếu không có phản ứng, sữa có thể vẫn còn tốt.
Tại sao sữa bột bị hỏng? Nguyên nhân chính
Hiểu rõ nguyên nhân khiến sữa bột bị hỏng giúp phụ huynh chủ động phòng tránh, đảm bảo chất lượng dinh dưỡng và an toàn cho trẻ. Thực tế, hầu hết các dấu hiệu sữa bột bị hư đều xuất phát từ những sai sót nhỏ trong bảo quản hoặc lựa chọn sản phẩm. Dưới đây là 5 nguyên nhân phổ biến nhất:
Không đậy kín nắp hộp sau khi mở
Sau khi mở nắp, sữa bột rất dễ bị xâm nhập bởi không khí, bụi bẩn và vi khuẩn từ môi trường. Chỉ cần một lần quên đậy kín nắp hoặc để muỗng khuấy lẫn trong hộp, độ ẩm từ không khí có thể thấm vào, khiến sữa nhanh chóng vón cục và biến chất. Ngoài ra, oxy tiếp xúc lâu ngày cũng làm oxy hóa chất béo, phá vỡ cấu trúc vitamin, khiến sữa mất mùi thơm tự nhiên và giảm giá trị dinh dưỡng.
Sữa quá hạn sử dụng
Sữa bột dù chưa mở nắp vẫn có hạn sử dụng nhất định và bắt đầu giảm chất lượng sau thời gian này. Với sữa đã mở nắp, các nhà sản xuất khuyến nghị nên sử dụng hết trong vòng 3-4 tuần để đảm bảo an toàn. Nếu để quá lâu, vi khuẩn và nấm mốc dễ phát triển, dẫn đến thay đổi mùi, vị và màu sắc. Tương tự, sữa đã pha chỉ nên cho trẻ uống trong vòng 1 giờ ở nhiệt độ phòng, hoặc tối đa 24 giờ nếu bảo quản tủ lạnh. Nếu trẻ uống không hết, mẹ cũng cần bỏ phần sữa thừa trong bình đi. Việc cố sử dụng sữa quá hạn hoặc để lâu sau pha có thể gây rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy hoặc ngộ độc cho trẻ.
Bảo quản sai cách
Cách bảo quản là yếu tố quyết định tuổi thọ của sữa bột sau khi mở nắp. Trong đó, một số sai lầm phổ biến của phụ huynh gồm:
- Đặt sữa ở nơi có nhiệt độ cao hoặc ánh nắng trực tiếp: Nhiệt độ làm biến đổi thành phần dinh dưỡng, đặc biệt là các vitamin dễ phân hủy như vitamin A, D, và C.
- Đặt gần nguồn nhiệt như bếp, lò vi sóng, cạnh hông tủ lạnh: Sức nóng liên tục khiến sữa nhanh bị vón cục và biến đổi mùi.
- Bảo quản trong tủ lạnh khi chưa pha: Nhiều người lầm tưởng tủ lạnh giữ sữa tốt hơn, nhưng thực tế độ ẩm trong tủ dễ tạo hơi nước ngưng tụ trong hộp, dẫn đến ẩm mốc và vón cục.
Như vậy, việc bảo quản sai cách không chỉ làm sữa hỏng nhanh hơn mà còn làm thay đổi mùi vị, khiến trẻ khó tiếp nhận và tiêu hoá.
Không vệ sinh tay và dụng cụ trước khi pha sữa
Tay bẩn hoặc dụng cụ pha sữa chưa được tiệt trùng có thể là nguồn mang vi khuẩn, bụi bẩn vào sữa. Khi đó, quá trình nhiễm khuẩn diễn ra rất nhanh, khiến sữa dễ bị hỏng dù vẫn còn hạn sử dụng. Một số thói quen như dùng muỗng ướt, để muỗng trong hộp hay không rửa tay sạch trước khi pha đều làm tăng nguy cơ này.
Mua phải sữa kém chất lượng hoặc sữa giả
Thị trường hiện nay tồn tại nhiều sản phẩm sữa trôi nổi, còn gọi là “sữa cỏ”, không rõ nguồn gốc và không đảm bảo tiêu chuẩn an toàn thực phẩm. Những sản phẩm này thường nhanh hỏng, thậm chí thành phần dinh dưỡng không đúng như công bố. Trẻ sử dụng lâu dài có nguy cơ cao bị suy dinh dưỡng, rối loạn tiêu hóa hoặc dị ứng. Vì vậy, phụ huynh nên ưu tiên mua sữa từ thương hiệu uy tín, kiểm tra tem chống giả, hạn sử dụng và nguồn gốc rõ ràng.
Làm thế nào để bảo quản sữa bột đúng cách?
Bảo quản đúng cách không chỉ giúp giữ nguyên giá trị dinh dưỡng của sữa mà còn hạn chế nguy cơ xuất hiện những dấu hiệu sữa bột bị hư như vón cục, đổi màu hay thay đổi mùi. Đây cũng là yếu tố quan trọng để đảm bảo an toàn sức khỏe cho trẻ cũng như tránh lãng phí thực phẩm.
Cách bảo quản sữa bột đã mở nắp
Khi hộp sữa đã mở, sữa bột tiếp xúc trực tiếp với không khí và rất dễ hút ẩm, dẫn đến biến chất hoặc giảm chất lượng. Để hạn chế tình trạng này, phụ huynh cần lưu ý:
- Giữ sữa ở nơi khô ráo, thoáng mát: Nhiệt độ lý tưởng là 25°C đến 27°C, tránh đặt gần cửa sổ, bếp nấu hoặc những nơi có ánh nắng trực tiếp.
- Đậy kín nắp ngay sau mỗi lần sử dụng: Việc này giúp hạn chế bụi bẩn, côn trùng và độ ẩm xâm nhập, đồng thời ngăn oxy hóa làm giảm chất lượng dinh dưỡng của sữa.
- Không bảo quản trong tủ lạnh: Độ ẩm trong tủ lạnh khiến sữa dễ vón cục và sinh mốc. Thay vào đó, chỉ nên để ở nhiệt độ phòng ổn định, thoáng mát.
- Chia nhỏ lượng sữa nếu mua hộp lớn: Có thể san ra các lọ thủy tinh hoặc hộp kín dùng dần trong 1- 2 tuần để giảm số lần mở hộp.
- Tuân thủ hạn sử dụng sau khi mở: Hầu hết các loại sữa bột chỉ nên dùng trong 3-4 tuần kể từ khi mở nắp, quá thời gian này nên bỏ đi dù chưa hết hạn in trên bao bì.
Cách bảo quản sữa bột đã pha
Sữa bột đã pha dễ nhiễm khuẩn nếu không được sử dụng ngay hoặc bảo quản sai cách. Để đảm bảo an toàn, phụ huynh nên:
- Cho trẻ uống ngay sau khi pha: Tốt nhất nên pha đủ lượng trẻ dùng mỗi lần để tránh dư thừa.
- Nếu chưa dùng ngay, cần bảo quản đúng cách: Đậy kín bình sữa và để trong ngăn mát tủ lạnh tối đa 24 giờ. Nếu bảo quản ở nhiệt độ phòng, thời gian sử dụng chỉ khoảng 1 giờ.
- Không giữ lại sữa thừa trẻ đã uống dở: Vi khuẩn từ miệng trẻ có thể xâm nhập và nhân lên nhanh chóng trong lượng sữa còn lại, tiềm ẩn nguy cơ ngộ độc.
- Hâm lại sữa đúng cách: Sử dụng máy hâm sữa hoặc ngâm bình vào nước ấm. Không nên hâm bằng lò vi sóng vì dễ gây nóng cục bộ, mất chất dinh dưỡng.
- Cân nhắc trữ đông trong trường hợp đặc biệt: Có thể bảo quản sữa pha trong ngăn đá ngắn hạn, nhưng cần rã đông từ từ và dùng ngay sau khi hâm ấm.
>>> Mẹ có thể quan tâm: Cách pha và bảo quản sữa dê Kabrita
Giải đáp thắc mắc thường gặp về sữa bột bị hư
Bé lỡ uống phải sữa bột bị hỏng có sao không?
Có thể gây hại. Khi trẻ uống phải sữa bột đã hư, vi khuẩn và độc tố trong sữa có thể gây ra các triệu chứng như nôn ói, tiêu chảy, đau bụng hoặc sốt. Mức độ nghiêm trọng phụ thuộc vào lượng sữa trẻ đã uống và độ nhiễm bẩn của sữa. Do vậy, phụ huynh cần quan sát kỹ các dấu hiệu bất thường của trẻ trong 24 giờ đầu. Nếu trẻ quấy khóc, mất nước hoặc nôn nhiều lần, nên đưa đến cơ sở y tế ngay để được xử lý kịp thời.
Sữa bột bảo quản trong tủ lạnh được không?
Không nên. Nhiều người lầm tưởng nhiệt độ thấp sẽ giữ sữa tươi lâu hơn, nhưng thực tế độ ẩm cao trong tủ lạnh lại khiến sữa bột dễ vón cục và nhiễm ẩm, tạo điều kiện cho nấm mốc phát triển. Ngoài ra, mùi từ các thực phẩm khác trong tủ lạnh cũng có thể bám vào sữa, làm biến đổi hương vị. Cách tốt nhất là bảo quản sữa ở nơi khô ráo, thoáng mát và tránh ánh sáng trực tiếp.
Sữa bột pha bị tách nước có phải bị hỏng không?
Không hẳn, nhưng cần kiểm tra kỹ. Hiện tượng tách nước đôi khi chỉ do kỹ thuật pha, chẳng hạn nước quá nóng hoặc khuấy không đều. Tuy nhiên, nếu tách nước đi kèm với các dấu hiệu khác như mùi ôi, vị chua hoặc màu sữa thay đổi, đó là cảnh báo rõ ràng rằng sữa đã bị hư và cần loại bỏ ngay để đảm bảo an toàn cho trẻ.
Sữa bột quên đậy nắp có sao không?
Có, điều này làm tăng nguy cơ hư hỏng. Khi nắp hộp không được đậy kín, sữa tiếp xúc trực tiếp với không khí, hút ẩm và dễ bị bụi bẩn, côn trùng hoặc vi khuẩn xâm nhập. Chỉ cần để quên vài giờ ở môi trường ẩm, sữa đã có thể bị biến chất. Vì vậy, nếu quên đậy nắp lâu, tốt nhất nên kiểm tra kỹ các dấu hiệu về màu, mùi và độ tơi mịn trước khi sử dụng, hoặc an toàn hơn là bỏ đi.
Sữa bột bị vón cục có uống được không?
Tùy trường hợp. Nếu sữa chỉ vón nhẹ do va chạm trong quá trình vận chuyển nhưng màu và mùi vẫn bình thường, cha mẹ có thể rây lại để sử dụng. Tuy nhiên, nếu sữa vón do hút ẩm hoặc đi kèm mùi hôi, vị lạ, thì đó là dấu hiệu của sữa bột bị hư và không nên dùng cho trẻ để tránh nguy cơ rối loạn tiêu hóa hay ngộ độc.
>>> Đọc thêm: Sữa công thức đã pha để được bao lâu?
Tổng kết
Phát hiện dấu hiệu sữa bột bị hư sớm giúp phụ huynh bảo vệ sức khỏe trẻ, tránh rủi ro tiêu hóa và ngộ độc. Việc hiểu rõ cách nhận biết sữa bột bị hỏng, nguyên nhân gây hư và phương pháp bảo quản đúng chuẩn là điều bắt buộc trong chăm sóc dinh dưỡng cho bé. Do đó, cha mẹ hãy chọn mua sữa từ thương hiệu uy tín, kiểm tra hạn dùng, bảo quản cẩn thận và chú ý các thay đổi về mùi, màu, vị, kết cấu của sữa để đảm bảo an toàn tối đa cho trẻ nhỏ.
