Tham vấn y khoa: Bác sĩ Đặng Thị Thu Thủy

Bé bị đầy bụng và nôn trớ là dấu hiệu hệ tiêu hóa của bé đang gặp vấn đề, có thể do ăn uống hoặc do bệnh lý. Vậy lúc này, mẹ nên xử trí thế nào? Có nên đưa bé đi khám không? Đây chắc hẳn là thắc mắc mà nhiều mẹ quan tâm, nhất là ở những người lần đầu làm mẹ. Hãy cùng Kabrita giải đáp nỗi băn khoăn này nhé!

Nhận biết dấu hiệu đầy bụng, nôn trớ ở trẻ

Đầy bụng là hiện tượng tích tụ hơi trong dạ dày và ruột của bé, trong một số trường hợp bụng sẽ căng lên, rất khó chịu. Triệu chứng này gặp cả ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

Trớ là tình trạng các chất trong dạ dày trào ngược lên trên và ra ngoài mũi, miệng do sự co bóp của dạ dày. 

Nôn là tình trạng khó tiêu hóa, cơ dạ dày phối hợp các cơ thành bụng co bóp và đẩy ra ngoài các chất có trong dạ dày (sữa, thức ăn, dịch dạ dày).

Cha mẹ cần phân biệt sự khác nhau giữa nôn và trớ:

Trớ là hiện tượng sinh lý, thức ăn trào ngược qua đường miệng hoặc mũi, số lượng nhỏ, không có gắng sức của các cơ thành bụng, không có dấu hiệu báo trước, phổ biến nhất ở trẻ dưới 4 tháng tuổi và sẽ giảm dần và hết hẳn sau 4 tháng.

Nôn là hiện tượng bệnh lý, có thể gặp ở bất cứ lứa tuổi nào của trẻ. Nôn có sự tham gia của các cơ thành bụng, có dấu hiệu báo trước và số lượng dịch nôn thường nhiều hơn trớ.

Thông thường, bé bị đầy bụng và nôn trớ còn kèm theo triệu chứng: ợ nóng, ợ chua, ợ hơi, đau bụng, táo bón hoặc tiêu chảy, mệt mỏi, khó chịu, quấy khóc, chán ăn, bỏ bú, về lâu dài ảnh hưởng sức khỏe của bé.

Bé bị đầy bụng và nôn có thể do ăn uống hoặc do vấn đề về đường tiêu hóa, mẹ cần tìm rõ nguyên nhân để xử trí đúng cách. 

Trẻ bị đầy bụng khó tiêu, nguyên nhân do đâu?

Dưới đây là một vài nguyên nhân phổ biến nhất:

• Do bé bú quá nhiều nên dễ gây nôn trớ.
• Bé bú sai tư thế hoặc ngậm vú chưa đúng cách sẽ dễ nuốt nhiều khí vào dạ dày, dẫn đến đầy hơi và nôn trớ.
• Do bé dị ứng với thành phần Protein có trong sữa mẹ hoặc sữa bò công thức. Thông thường, tình trạng dị ứng sẽ xuất hiện sau vài giờ bé uống sữa, bao gồm: đầy bụng, nôn, đau bụng nghiêm trọng, phù quanh miệng.
• Đối với một số bé, ruột non không sản xuất đủ enzym lactase để phân giải lactose - một loại đường có trong sữa mẹ và sữa công thức, dẫn đến tình trạng bất dung nạp lactose, gây ra triệu chứng khó tiêu, đầy bụng, buồn nôn và nôn, tiêu chảy.
• Đối với bé bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, hệ tiêu hóa sẽ ảnh hưởng bởi khẩu phần ăn của mẹ. Có thể mẹ đã ăn thực phẩm chưa chín hoặc đồ ăn, thức uống dễ gây đầy hơi (như các loại đậu, bông cải xanh, tỏi, sản phẩm từ sữa, đồ uống có ga…).
• Do bé dùng kháng sinh, dẫn đến tác dụng phụ là gây rối loạn hệ tiêu hóa (lý do vì thuốc có thể tiêu diệt cả lợi khuẩn, làm mất cân bằng hệ vi sinh của cơ thể), dẫn đến tiêu chảy, táo bón, đầy hơi, chướng bụng, phân sống.
• Do dụng cụ cho bé uống sữa (bình sữa, núm ti giả, dụng cụ pha sữa) hoặc bất kỳ dụng cụ ăn uống nào khác không được vệ sinh sạch sẽ, tạo điều kiện cho các vi khuẩn tấn công hệ tiêu hóa còn non nớt của bé.
• Bé vừa bú no, mẹ đã đặt bé nằm ngay rất dễ gây đầy bụng. Hoặc mẹ quấn tã chăn quá chặt, băng rốn chặt cũng có thể gây nôn trớ.
• Bé thường xuyên đầy bụng và nôn còn có thể do bệnh lý liên quan đường tiêu hóa như: viêm ruột, dị tật đường tiêu hóa, tắc nghẽn dạ dày hoặc ruột…

Cách xử trí khi bé bị nôn trớ, đầy bụng

Ghi nhớ ngay những cách dưới đây, mẹ nhé:

-  Nếu bé nôn trớ:

• Hãy đặt bé nằm nghiêng sang một bên để bé không sặc chất nôn.
• Sau đó lau sạch chất nôn ở mũi, miệng của bé.
• Vỗ nhẹ vào lưng con để chất nôn tống ra ngoài.

- Nếu bé sặc sữa gây khó thở hoặc ngừng thở:

• Đặt bé nằm sấp đầu thấp, đỡ đầu bé nghiêng mặt vỗ lưng liên tiếp 5 cái đủ mạnh vào vùng giữa 2 bả vai của bé theo hướng xuống dưới và ra trước. Sau khi vỗ xong, nhẹ nhàng lật bé ngược lại xem con đã hết khó chịu chưa.
• Nếu thao tác vỗ lưng chưa cải thiện, mẹ hãy ấn ngực của bé: giữ nguyên bé ở tư thế ngửa, dùng ngón 2 và ngón 3 tay trái ấn vuông góc xuống 1/3 dưới xương ức, khoảng 1 khoát ngón tay ngay dưới đường nối 2 núm vú. Tốc độ ấn 1 lần /giây, ấn dứt khoát 5 lần liên tiếp nhau.

- Nếu bé chỉ đầy hơi, hãy cho bé ợ hơi để đẩy không khí thoát ra ngoài bằng đường miệng:

• Mẹ đặt bé ngồi thẳng trong lòng, sao cho người bé ngả về phía trước, dùng cả bàn tay mẹ đặt ngang ngực trẻ rồi vỗ vỗ hoặc xoa lưng nhẹ nhàng để con ợ hơi.
• Bế bé ngả trên vai mẹ, hai tay bé duỗi sang hai bên vai mẹ, sau đó một tay mẹ ôm mông, tay kia xoa và vỗ nhẹ lưng cho bé theo chiều kim đồng hồ. Cách này cũng giúp bé ợ hơi dễ dàng.

Xử trí đúng cách giúp bé giảm đầy hơi, nhẹ bụng sau mỗi lần bú.

- Khi nào cần đưa con đi gặp bác sĩ?

• Khi trẻ đầy bụng và nôn liên tiếp trong 2 cữ sữa hoặc nôn trên 3 lần/ngày.
• Trẻ quấy khóc, chán ăn cả ngày.
• Khó thở.
• Sốt.
• Chất nôn có màu bất thường: xanh lá cây, vàng, màu đỏ hồng hoặc nôn ra chất như bã cà phê.
• Tiêu chảy, phân có máu.
• Táo bón kéo dài.

Phòng ngừa trẻ bị đầy bụng và cách chăm sóc

Để ngăn ngừa chứng đầy hơi và nôn trớ ở trẻ, mẹ cần lưu ý những điều sau:

- Sau khi trẻ ăn khoảng 30 phút, hãy dùng các đầu ngón tay nhẹ nhàng xoa theo chiều kim đồng hồ từ lỗ rốn của trẻ ra bên ngoài, massage nhẹ nhàng, tránh chà xát quá mạnh vào làn da mỏng manh của con.

- Vệ sinh dụng cụ ăn uống của trẻ đúng cách, đồng thời trước khi cho con uống sữa hoặc ăn dặm, mẹ nên rửa tay sạch sẽ.

 - Nếu mẹ cho trẻ bú hoàn toàn trong 6 tháng đầu, mẹ nên ăn uống khoa học, hạn chế ăn các loại thực phẩm dễ gây đầy hơi.

- Đối với trẻ trên 1 tuổi dùng kháng sinh, mẹ có thể cho con dùng thêm men vi sinh để ngăn ngừa rối loạn tiêu hóa, nhưng cần tham khảo ý kiến của bác sĩ.

- Đối với trẻ sơ sinh trong 6 tháng đầu nên tiếp tục cho bú mẹ hoặc có thể kết hợp sữa công thức, nhưng nên chọn loại sữa dễ tiêu hóa.