Tham vấn y khoa: Bác sĩ Đặng Thị Thu Thủy

Bé bị kém hấp thu, chậm tăng cân phải làm sao? Đây là câu hỏi được nhiều cha mẹ quan tâm. Bởi hội chứng kém hấp thu không chỉ gây ra suy dinh dưỡng, mà còn tăng nguy cơ còi xương, nhiễm trùng hoặc suy giảm trí tuệ ở bé. Phụ huynh cần đặc biệt quan tâm đến chế độ dinh dưỡng của con để cải thiện tình trạng này, đặc biệt là trong những năm đầu đời.

Dấu hiệu nhận biết bé kém hấp thu chậm tăng cân là gì?

Kém hấp thu là tình trạng bé ăn uống đầy đủ nhưng hệ tiêu hóa không tiếp nhận dưỡng chất như bình thường. Về lâu dài, điều này khiến cơ thể thiếu hụt nguồn dinh dưỡng quan trọng (chất đạm, chất béo, vitamin, khoáng chất), dẫn đến nguy cơ chậm phát triển ở bé. 

Đặc biệt, sự suy giảm hệ miễn dịch do thiếu chất có thể làm cho bé mắc phải bệnh nhiễm trùng. Vì vậy, gia đình phải nắm rõ triệu chứng ban đầu ở bé kém hấp thu, để kịp thời áp dụng biện pháp xử lý, giúp con cải thiện tình trạng bệnh:

• Bé có triệu chứng đau bụng, chướng bụng hoặc sôi bụng, đi kèm là nôn hoặc nôn trớ. 
• Bé đi ngoài phân sống, lỏng, có mùi rất tanh. Đối với bé lớn hơn, cha mẹ có thể nhìn thấy trong bồn cầu có váng nổi trên mặt nước do mỡ không được hấp thu. 
• Thể trạng của bé rất kém, điển hình là da xanh xao, nhợt nhạt, cơ thể mệt mỏi, kém linh hoạt.
• Có dấu hiệu sụt cân hoặc tăng cân rất chậm. 
• Chán ăn hoặc không có cảm giác thèm ăn do giảm khẩu vị. 
• Dễ bị đau cơ, đau xương, chuột rút vì không hấp thu được Canxi. 
• Hội chứng kém hấp thu khiến bé giảm protein máu hoặc thiếu máu. Từ đó, dẫn đến tình trạng da khô, xuất huyết hoặc bầm tím ngay cả khi va chạm nhẹ. 
• Tâm trạng thay đổi thất thường, hay quấy khóc và dễ cáu gắt. 

Chán ăn, ăn không ngon miệng là một trong những biểu hiện thường gặp khi bé hấp thu dinh dưỡng kém.

Nguyên nhân khiến bé hấp thu kém chậm tăng cân 

Tình trạng kém hấp thu ở trẻ em đến từ 5 nguyên nhân sau đây:

Hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện

Trong giai đoạn đầu đời, hệ tiêu hóa, hệ miễn dịch và sức đề kháng của bé chưa phát triển hoàn thiện. Vì vậy, đây cũng là cơ hội để vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng tấn công, gây ra rối loạn tiêu hóa và khiến bé hấp thu dinh dưỡng kém. 

>>> Đừng bỏ lỡ: Bé bị rối loạn tiêu hóa nên ăn gì thì tốt?

Thiếu enzyme tiêu hóa

Sự thiếu hụt enzyme tiêu hóa (tồn tại trong tuyến nước bọt, gan hoặc tụy) khiến thức ăn không được phân hủy thành các chất dinh dưỡng, mà chỉ tích tụ lại trong cơ thể. Theo thời gian, điều này gây ra tình trạng đầy hơi, chướng bụng, cũng như làm cho bé khó hấp thu dưỡng chất cần thiết. 

Bé ăn dặm quá sớm

Theo Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP), cha mẹ nên chờ đến khi bé được 6 tháng tuổi mới bắt đầu cho ăn dặm và nhất định không tập cho bé ăn dặm trước 4 tháng tuổi. 

Lý do là lúc này, hệ tiêu hóa chưa có đủ men để xử lý thực phẩm nạp vào cơ thể (ngoại trừ sữa mẹ). Vì thế, ăn dặm quá sớm khiến dạ dày dễ bị tổn thương, đồng thời nhu động ruột hoạt động kém, dẫn đến cơ thể của bé khó tiếp nhận dinh dưỡng. 

Cho bé ăn dặm quá sớm có thể khiến dạ dày bị tổn thương, dẫn đến khó hấp thu dinh dưỡng. 

Chế độ ăn thiếu cân bằng

Khẩu phần ăn hàng ngày của bé phải đầy đủ dưỡng chất cần thiết, bao gồm tinh bột, chất đạm, chất béo, vitamin - khoáng chất. Nếu thiếu đi bất kỳ chất dinh dưỡng nào thì đều làm cho bé kém hấp thu, sụt cân và đề kháng yếu.

Loạn khuẩn đường ruột

Đối với bé đã hoặc đang sử dụng các loại thuốc kháng sinh, thuốc điều trị bệnh lý trong thời gian dài, điều này khiến hệ vi sinh đường ruột mất cân bằng và làm cho cơ thể kém dung nạp dưỡng chất. 

Hệ quả khi bé mắc hội chứng kém hấp thu

Khi thiếu hụt dưỡng chất do hội chứng kém hấp thu, bé có thể đối mặt với biến chứng nguy hiểm như:

• Chậm tăng trưởng, suy dinh dưỡng và còi cọc. 
• Tăng nguy cơ gãy xương hoặc loãng xương. 
• Sự thiếu hụt vitamin, khoáng chất và các dưỡng chất quan trọng khiến bé dễ bị nhiễm trùng, suy giảm hệ miễn dịch. 
• Thiếu máu, mất nước, trí nhớ kém và sa sút trí tuệ. 
• Chân tay dễ bị tê bì, đau nhức khi trưởng thành. 
• Tình trạng kém hấp thu còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến cơ quan trong cơ thể như não, tim, máu, cơ, da hoặc thận.

Bé bị kém hấp thu, chậm tăng cân phải làm sao?

Sau đây là 6 biện pháp giúp cải thiện tình trạng kém hấp thu ở bé: 

Biết cách sắp xếp bữa ăn trong ngày cho bé

Thay vì cho bé nạp quá nhiều thức ăn trong một bữa, khiến nhu động ruột giảm hoạt động và ảnh hưởng đến khả năng hấp thu, mẹ nên chia nhỏ khẩu phần ăn thành nhiều bữa trong ngày. Như vậy, bé có thể ăn được nhiều lần với nhiều loại thực phẩm khác nhau và tiếp nhận dinh dưỡng một cách tốt nhất.

Song song đó, mẹ cũng phải cho con ăn đủ bữa và thời gian giữa mỗi bữa phải cách nhau hợp lý, tránh tình trạng để con ăn liên tục, không chỉ làm bé ngán, biếng ăn mà còn tác động xấu đến hệ tiêu hóa.

Quan trọng hơn là khi thay đổi món ăn mới, mẹ nên dành thời gian để con làm quen, không nên thúc giục, ép con phải ăn liền khi bé chưa sẵn sàng. Điều này có thể khiến bé áp lực, sợ ăn hoặc sinh ra tâm lý chán ghét thức ăn. 

Mẹ nên chia nhỏ khẩu phần ăn, đồng thời cho con ăn đúng giờ và đủ bữa để bé hấp thu dưỡng chất tốt.

Cân bằng đầy đủ các nhóm chất ở trẻ

Bí quyết giúp bé hấp thu tốt, tăng cân nhanh là xây dựng chế độ ăn uống khoa học, có đầy đủ dưỡng chất quan trọng như:

• Tinh bột: Tinh bột tham gia vào quá trình chuyển hóa năng lượng, giúp cơ thể hấp thu dưỡng chất nhiều hơn. Thực phẩm giàu tinh bột bao gồm gạo, khoai sắn, bột mì, bánh mì. 
• Chất đạm: Chất đạm cung cấp nhiều acid amin cần thiết, giúp bé dễ dàng hấp thu và duy trì sự phát triển ổn định. Thực phẩm giàu chất đạm bao gồm sữa, lòng đỏ trứng, thịt nạc, các loại đậu, cá, tôm, cua.
• Chất béo: Chất béo giúp cơ thể tiếp nhận các loại vitamin tan trong dầu (A, D, E, K), đồng thời cung cấp acid béo no cần thiết cho sự chuyển hóa và hấp thu dưỡng chất. Thực phẩm giàu chất béo bao gồm bơ, các loại hạt, vừng, cá béo, dầu hướng dương, dầu oliu. 
• Chất xơ hòa tan: Chất xơ hòa tan giúp cải thiện tiêu hóa, tạo điều kiện cho bé hấp thu nhanh dưỡng chất, nhờ vậy bé cũng được khôn lớn và phát triển khỏe mạnh. Thực phẩm giàu chất xơ gồm có rau lá xanh, táo, chuối, cà rốt, các loại hạt, trái cây họ cam quýt. 
• Vitamin: Vitamin có tác động tích cực đến khả năng hấp thu của bé, đồng thời nâng cao miễn dịch và bảo vệ sức khỏe tối ưu. Thực phẩm giàu vitamin bao gồm súp lơ xanh, thịt, gia cầm, cá, sữa. 
• Khoáng chất: Sắt, Canxi, Lysine, Kẽm, Crom hoặc Selen giúp tăng hấp thu dưỡng chất, kích thích vị giác và cải thiện tình trạng biếng ăn cho bé. Thực phẩm giàu khoáng chất bao gồm quả hạch và hạt, rau họ cải, các loại đậu đậu, động vật có vỏ.

>>> Tham khảo thêm: Những dưỡng chất cần thiết cho bé trong những năm tháng đầu đời

Lựa chọn thực phẩm cần thiết cho bé tăng hấp thu

Trong bữa ăn hàng ngày, ngoài bổ sung đầy đủ dưỡng chất thì mẹ cũng phải cho bé uống sữa. Đây là nguồn dinh dưỡng cần thiết đối với sức khỏe và sự phát triển toàn diện của con. Theo đó, có nhiều dòng sữa cho bé kém hấp thu chậm tăng cân, nhưng các mẹ Việt có xu hướng lựa chọn và đánh giá cao sữa dê, trong đó nổi bật là sữa dê Kabrita - thương hiệu đến từ Hà Lan.

Kabrita kế thừa những đặc tính dịu nhẹ của sữa dê như: chứa đạm quý A2 βcasein, không có đạm A1 βcasein và có nồng độ αs1-casein thấp, giúp bổ sung các mảng sữa mềm, lỏng, hỗ trợ bé hấp thu nhanh, đồng thời dễ dàng tiêu hóa. Bên cạnh đó, sữa dê Kabrita còn có hàm lượng oligosaccharides và nucleotide dồi dào, giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột, bảo vệ tiêu hóa khỏe mạnh cho bé, ngăn ngừa tình trạng táo bón hoặc tiêu chảy.

So với các sữa dê khác trên thị trường, Kabrita khác biệt ở công thức cải tiến với tỷ lệ đạm whey:casein tối ưu, giúp hạn chế hình thành mảng sữa đông và cho bé tiếp nhận nguồn dưỡng chất nhanh chóng. Cùng với đó, sản phẩm còn cung cấp chất xơ GOS giúp nuôi dưỡng lợi khuẩn đường ruột, tránh tình trạng loạn khuẩn, ảnh hưởng đến khả năng hấp thu của bé; Beta-palmitate tăng cường hoạt động của hệ tiêu hóa.

Kabrita hiểu rằng khi hệ tiêu hóa khỏe thì cơ thể trẻ sẽ tăng hấp thu, từ đó bắt kịp đà tăng trưởng ổn định. 

Công thức Kabrita còn chứa DHA & ARA giúp phát triển trí tuệ tinh anh; 22 loại vitamin - khoáng chất hỗ trợ tăng cường miễn dịch, cho bé một sức khỏe tốt để thỏa sức khám phá thế giới.

Sữa dê Kabrita cũng được sản xuất theo quy trình khép kín đạt tiêu chuẩn Châu Âu, không có thực phẩm biến đổi gen, đồng thời đạt chứng nhận an toàn GRAS của FDA, chứng nhận của EFSA (Cơ quan an toàn thực phẩm châu Âu), càng khẳng định chất lượng tốt, giúp mẹ an tâm khi pha sữa cho con uống mỗi ngày.

Ngoài lựa chọn sữa dê, cha mẹ cũng phải bổ sung thêm các loại thực phẩm tốt, có lợi cho việc hấp thu của bé, điển hình như: 

• Sữa chua giúp cải thiện tình trạng loạn khuẩn do thuốc kháng sinh; đồng thời, cân bằng hệ vi sinh đường ruột và qua đó, tăng khả năng hấp thu cho bé. 
• Các loại trái cây - rau củ như táo, chuối, đu đủ, giá đỗ, rau mầm với hàm lượng chất xơ, vitamin và khoáng chất dồi dào, giúp bé cải thiện tiêu hóa, dễ hấp thu dưỡng chất. 
• Nước giúp thức ăn chuyển hóa thành dinh dưỡng nhanh chóng, sau đó phân phối khắp cơ quan trong cơ thể và nhờ vậy, duy trì sự phát triển ổn định cho bé. Tùy vào độ tuổi khác nhau, cha mẹ nên cho con uống đủ nước theo khuyến nghị, để cải thiện tình trạng kém hấp thu. 

Giữ gìn vệ sinh cho bé sạch sẽ

Với bé đang bú sữa mẹ, mẹ nên vệ sinh tay, chân và bầu vú sạch sẽ trước khi cho con bú. Trong trường hợp bé uống sữa công thức thì hãy tiệt trùng dụng cụ pha sữa để tránh vi khuẩn bám lại, tấn công vào đường ruột và làm cho bé khó hấp thu. Đối với bé lớn hơn, nhất là trong độ tuổi đi học, cha mẹ nên dạy con vệ sinh cá nhân đúng cách, đánh răng, rửa tay trước và sau khi ăn để ngăn ngừa sự lây nhiễm của mầm bệnh, từ đó bảo vệ sức khỏe tốt hơn. 

Cho bé tham gia hoạt động thể chất

Luyện tập thể thao có vai trò thúc đẩy nhu động ruột, cải thiện hệ tiêu hóa và tăng khả năng hấp thu cho bé. Mỗi ngày, cha mẹ hãy khuyến khích con vận động, tham gia bài tập thể chất như đi bộ, bơi lội hoặc đạp xe khoảng 30 phút, vừa tốt cho sự phát triển thể chất, vừa nâng cao tâm trạng, giúp bé cảm thấy thoải mái hơn. 

Mẹ nên cho con vận động mỗi ngày để không chỉ cải thiện tình trạng kém hấp thu mà còn tăng cường thể lực và giúp con cảm thấy thoải mái. 

Đừng quên xổ giun định kỳ cho bé trên 24 tháng tuổi

Nhiễm giun sán cũng là nguyên nhân khiến cơ thể kém hấp thu dinh dưỡng, từ đó tăng nguy cơ chậm phát triển ở bé. Để ngăn ngừa điều này, phụ huynh nên cho con tẩy giun định kỳ 6 tháng/lần (áp dụng với bé từ 24 tháng tuổi trở lên). 

• Bỏ túi bí quyết giúp bé tăng cân khỏe mạnh mẹ thêm yên tâm
• Thực đơn ăn uống cho bé tăng cân nhanh chóng mà mẹ nên biết
• Trẻ biếng ăn chậm tăng cân nên bổ sung gì mới tốt?